Hemoglobin Nedir? Hangi Sınırlar İçinde Bulunur?
Kandaki alyuvarların (eritrosit) içerisinde bulunan ribozomlardaki aminoasitlerden sentezlenen kan komponentleridir. Hemoglobinin görevi dokulara ihtiyaçları olan oksijeni taşımaktır. Hemoglobin molekülü iki parçadan oluşur. Birinci parça dört polipeptid zincirli bir protein olan “globin”dir. İkinci parça ise ortasında demir bulunduran “porfirin” halkalarıdır. Hemoglobin değeri cinsiyetler arasında farklılık gösterir. Erkekteki normal aralığı 13.50-17.50 g/dl ; kadında ki normal aralık ise 12.00-16.00g/dl’dir.Hemoglobinin normal değerlerin altında olmasına anemi, üstünde olmasına polisitemi denmektedir.
Hematokrit Nedir?
Alyuvarların (eritrosit) kandaki yüzdesine denir. Kandaki seviyesi hemoglobin miktarının üç katına eşittir.azlığına anemi fazlalığına da polisitemi adı verilir.
Anemi (Hgb Düşüklüğü) Nedir ?
Kanda normal seviyenin altında alyuvar (eritrosit) ve hemoglobin bulunması durumudur.Aneminin çok farklı çeşitleri vardır, bunlar:
-Demir eksikliği anemisi
-Vitamin B12(kobalamin) eksikliği anemisi
-Hemolitik anemi
-Folik asit eksikliği anemisi
-Kronik hastalıklardan kaynaklanan anemi
-Alyuvarlardaki anormalliklerden kaynaklanan anemi (talasemi ve orak hücreli anemi)
-Pernisiyöz ve megaloblastik anemi
-Aplastik anemi
1-Demir eksikliğine bağlı anemi:
Alyuvarların içerisindeki hemoglobinin temel elementlerinden olan demirin azlığına bağlı olarak ortaya çıkan bir anemidir.Büyük kan kayıplarına bağlı olarak da ortaya çıkabilir (örneğin: Adet kanamasının fazla olması,GİS kanamaları gibi).Tedavisinde genellikle beslenmeye yönelik diyetler ve demir takviyesine başvurulur.
2-Vitamin B12 (kobalamin) eksikliği anemisi:
B-12 vitamininin emilimi mide de gerçekleşir. Bu emilimin gerçekleşmesi için mide de B-12 asıl faktörü denilen bir enzimin salgılaması gerekmektedir. Bu faktörün eksikliği bu vitaminin eksikliğine neden olur. Kırmızı kan hücrelerinin kemik iliğinden üretilmesi için B12 gereklidir. Yetersiz miktar anemiye neden olur. Bu tarz anemi daha çok hayvan ürünleri tüketmeyen vejeteryanlar da ve mide rahatsızlıklarında (atrofik gastrit) görülür.Bu aneminin bazı bulguları;
-kilo kaybı
-karamış cilt
-ishal
-depresyon
-düzensizlik
-mavi ve sarı renklerle ilgili renk körlüğü
-şişmiş ağrıyan bir dil
3-Hemolitik anemi:
Alyuvarların vücutta ki antikorlar tarafından parçanarak yıkılması sonucunda meydana gelir. Birçok kalıtsal ya da sonradan edinilen hemolitik anemi türü mevcuttur.
Diğer anemilerde de olduğu gibi, hemolitik aneminin sonucunda da kırmızı kan hücrelerindeki oksijen taşıyan protein olan hemoglobin azalır. Hücreler daha küçükken tahrip edildiklerinde, vücut bunu karşılamak için yeni kan hücreleri üretir. Anemi, hücre tahribi kemik iliğinin yeni kan hücresi üretme kabiliyetinden hızlı olduğunda oluşur.
Hemolitik aneminin birçok türü vardır. Bazı kalıtsal hemolitik anemi türleri; kırmızı kan hücrelerinin dalaktaki küçük kan hücrelerinde hapsolup tahrip olmasına neden olan sert ve frajil (kırılgan) bir anormal kırmızı kan hücresi zarıyla karakterizedir. Sferositozda (alyuvarların zarıyla ilgili kalıtsal bir sorun) çok sayıda küçük, frajil(kırılgan) ve sferikal (küresel) kırmızı kan hücreleri bulunur.
Diğer kalıtsal türlerde, kırmızı kan hücreleri tarafından gerek duyulan belirli bir tür enzim eksikliği mevcuttur: Glikoz-6-fosfat dehidrojenaz (G6PD). BU eksiklik, hücrelerin belirli maddelerin mevcut diyetinden dolayı yırtılmasına ve ölmesine neden olarak anemiyle sonuçlanır.
Bazı antibiyotikler ve sıtma için kullanılan kinin bazlı maddeler, G6PD eksikliği olan kişilerde kırmızı kan hücrelerinin yıkılmasına neden olur. G6PD eksikliği olan Akdeniz kökenli az sayıdaki kişi, bakladaki bir maddeye reaksiyon gösterir ve bu kişilerde favizm olarak adlandırılan bir durum gelişir.
Sonradan edinilen hemolitik anemiye hücrelerin kendisinde bulunan kalıtsal anormallikler değil, dış faktörler sebep olur. Normal alyuvar hücrelerinin, hücreleri enfekte eden mikroorganizmalar tarafından tahrip edildiği sıtma buna bir örnektir. Başka bir örnek; yapay bir kan kapakçığından kan sızdığında oluşabilen fiziksel bir yaralanmanın sonucudur. Bu vakalarda sağlıklı alyuvarlar gerçekten bozguna uğrar ve bazıları tahrip edilir.
Bazı kişilerde bir otoimmün hastalığı vücudun kendi alyuvarlarını hatalı bir şekilde yabancı olarak algılayıp öldürmesine neden olur. Bir immün reaksiyonunun neden olduğu hemolitik anemi, uyumlu olmayan bir kan, kan dolaşımına transfüze edildiğinde de oluşabilir.Yeni doğanlarda görülen hemolitik hastalıkta, annenin bağışıklık sistemi fetüsün alyuvarlarını tahrip eder.
4-Folik asit eksikliği anemisi:
B12 vitamini eksiliğine bağlı olan anemi türüyle benzerlik gösterir.Bu anemide folik asitin ince bagırsaktan emiliminde problem vardır.ince bagırsagın bir kısmının alınması,kronik alkolizm,çölyak sendromu,crohn hastalığı folik asit emiliminin başlıca sebepleridir.Ayrıca keçi sütü ile beslenmekte folik asit eminimini baskılar.folik asit eksikliğine bağlı anemiye özgü bulgular şunlardır:
-depresyon
-ishal
-dil şişme ve kırmızılık
5-Kronik hastalıklardan kaynaklanan anemi:
Uzun dönem devam eden hastalıklarda görülür bunlar;
-Romatoid artrite bağlı anemi: Demir malabsorbsiyonuna bağlı gelişir, bunlarda demir yanıltıcı bir şekil de normal düzeydedir.
-Böbrek yetmezliğine bağlı anemi: Eritropoetin yetersizliğine bağlı anemidir.Demir parametreleri ve kemik iliği normal seviyededir.Tedavisi eksik eritropoetini yerine koymaktır.
6-Alyuvarların anormalliklerine bağlı anemi:
Hücre içerisindeki mutasyonlara bağlı,hücre zarındaki mutasyonlara bağlı gelişen yıkımlardır.Talasemi (Akdeniz anemisi), orak hücreli anemi gibi.
-Talasemi :Kandaki hemoglobinin yapısındaki bozukluktur.Genetik geçiş gösterir.İki formu vardır.Bunlar;
Talasemi minör (Akdeniz anemisi):hafif seyirlidir, sıklıkla demir eksikliği anemisiyle karıştırılır.Bimi hastalar taşıyıcı olduklarını bilmezler bile.hastaların tek yakınması halsizlik durumudur.
Talasemi majör (cooley anemisi):hastalığın ağır izleyen formudur.Alyuvarlar daha olgunlaşmadan kemik iliği içerisinde ölürler.bebekler de ani başlayan kansızlık sonucu kalp yetmezliği görülebilir.Bu hastalara belirli aralarla kan transfüzyonu yapılır.
-Orak hücreli anemi:Genetik bozulmaya bağlı olarak kandaki alyuvarların şekillerinin muz veya orak biçiminde görülmesi üzerine bu ismi almıştır.genetik geçişlidir.En büyük sıkıntısı kılcal damarlarda tıkanma meydana getirerek şiddetli ağrılara sebebiyet vermesidir.retinanın dolaşımdan yeterince beslenememesi sonucunda görme problemleri ortaya çıkar, beyindeki kılcallarda tıkanma meydana(inme) getirir.Tedavisi yoktur, semptomatik tedavi uygulanır.Ülkemizde en fazla Antalya,Mersin,Hatayda görülür.
7-Megaloblastik anemi:
Folik asit (B9) ve B12 eksikliğinde ortaya çıkan anemi türüdür.Alyuvar boyutlarının büyük olmasından dolayı bu ismi almıştır.Bu aneminin sebepleri arasında başlıca şunlar gelir:
-karaciğer yetmezliği
-intrensek faktör sentezinin eksikliği (bu duruma pernisiöz anemide denir).
-barsaklarda emilimin bozulması
8-Aplastik anemi:
Kemik iliğinden yeterli miktarda eritrosit, lökosit ve trombosit üretilememesi sonucunda meydana gelen anemidir.Radrasyona maruziyet,toksik maddelerin etkisinde kalmak, kullanılan ilaç hikayesi bu aneminin görülmesinde temel unsurlardır.Sebep olarak otoimmün sistem tarafindan kemik iliğinin baskılanması mevcuttur.Genellikle hastaya kemik iliği nakli ve immün süpresif tedaviler uygulanır.
Dr. Ahmet Bahadır UÇAR
2011 Bütün Telif Hakları Yazara Aittir. Yazarın bilgisi dahilinde olmadan hiç bir makale,dergi,websitesi ve yayında kullanılamaz…
Yorum Yok